Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi. Jak rozumieć ADHD??

Świadomość dotycząca zespołu ADHD z pewnością uległa zmianie. Zaburzenie to jest diagnozowane coraz częściej, głównie ze względu na jego bezpośredni wpływ na umiejętności uczenia się oraz zachowanie. Z perspektywy praktyki klinicznej można jednak zauważyć, że w przypadku dzieci diagnoza bywa stawiana niekiedy na wyrost. Rodzice często zgłaszają każde „nietypowe” zachowanie swojego dziecka jako potencjalny symptom ADHD. Najczęściej dotyczy to sytuacji, gdy dziecko jest bardzo energiczne, rozmowne, otwarte na nowe doświadczenia lub nie wykonuje poleceń dorosłych. W takich przypadkach częściej mierzymy się z koniecznością wykluczenia ADHD, niż jego potwierdzenia.

Z drugiej strony, coraz częściej zgłaszają się do nas osoby dorosłe, które przez lata miały poczucie, że coś w ich funkcjonowaniu odbiega od normy. Często zdarza się, że nauczyły się akceptować swoje trudności i dostosowywać do codziennych wyzwań, mimo że wiele objawów ADHD towarzyszyło im przez całe życie.

 

Coraz częściej rodzice decydują się na diagnozowanie ADHD u dzieci, które nie ukończyły jeszcze 6. roku życia. Warto jednak pamiętać, że na tak wczesnym etapie rozwoju trudno ocenić pełne spektrum objawów tego zaburzenia. Symptomy ADHD zazwyczaj w pełni ujawniają się między 6. a 12. rokiem życia. Aby postawić trafną diagnozę, objawy muszą utrzymywać się przez co najmniej 6 miesięcy. Dodatkowo konieczne jest wykazanie, że występują one w co najmniej dwóch różnych środowiskach, takich jak dom, szkoła czy grupa rówieśnicza. Co istotne, objawy te nie mogą być lepiej wyjaśnione innym zaburzeniem psychicznym.

Kryteria diagnostyczne ADHD koncentrują się wokół deficytów koncentracji uwagi, nadpobudliwości psychoruchowej oraz impulsywności, które są nieadekwatne do poziomu rozwoju danej osoby. Te trudności mają negatywny wpływ na życie społeczne, zawodowe lub szkolne, obniżając komfort życia i często sprawiając, że codzienne funkcjonowanie staje się wyjątkowo uciążliwe.

W przypadku trudności związanych z koncentracją, osoby z ADHD często mają problemy ze skupieniem uwagi na wykonywanych zadaniach, szczególnie tych wymagających długotrwałego wysiłku intelektualnego lub monotonnego charakteru. Brak uwagi na szczegóły prowadzi do błędów wynikających z niedbałości, zarówno w nauce, jak i w pracy. Dzieci często nie kończą swoich zadań, mimo że zaczynają je z dużym entuzjazmem, a ich organizacja i planowanie są wyraźnie utrudnione. Często odwlekają one wykonanie zadań, które uznają za nudne lub zbyt czasochłonne. Zdarza się również, że zapominają o codziennych obowiązkach, takich jak wizyta u lekarza, odrabianie pracy domowej czy trening. Typowym problemem jest gubienie przedmiotów, takich jak klucze, okulary, telefon, czy zapominanie o zabraniu ze sobą potrzebnych rzeczy, np. torby, dokumentów czy parasola.

Objawy związane z nadpobudliwością obejmują ciągłą potrzebę ruchu. Może to przejawiać się w postaci stukania rękami, machania nogami, wiercenia się czy też nieustannego przemieszczania się nawet w sytuacjach, które wymagają spokoju, np. podczas lekcji czy spotkań. Dzieci mogą niespokojnie poruszać się po klasie, a młodzież i dorośli często odczuwają wewnętrzne napięcie, które trudno im opanować. Ich zachowanie bywa chaotyczne, a działania mogą wydawać się pozbawione konkretnego celu.

Impulsywność to kolejny charakterystyczny element ADHD. Osoby z tym zaburzeniem często mówią zbyt dużo, przerywają innym w trakcie rozmowy lub odpowiadają na pytania, zanim rozmówca zdąży je dokończyć. Zdarza się, że ich reakcje są impulsywne i nieprzemyślane, co może prowadzić do trudności w relacjach interpersonalnych. W wielu sytuacjach mają też trudności z czekaniem na swoją kolej, co dodatkowo utrudnia funkcjonowanie w grupie.

Zrozumienie tych objawów jest kluczowe dla poprawy jakości życia zarówno osoby z ADHD, jak i jej otoczenia. Wczesna diagnoza, odpowiednia terapia oraz wsparcie rodziny mogą pomóc w lepszym radzeniu sobie z deficytami i budowaniu strategii kompensacyjnych. Dzięki temu codzienne funkcjonowanie stanie się łatwiejsze i bardziej satysfakcjonujące. Wsparcia potrzebują również bliscy osoby z ADHD, ponieważ życie z partnerem, dzieckiem czy rodzicem z tym zaburzeniem bywa wymagające i wyczerpujące. Praca terapeutyczna obejmująca całą rodzinę często przynosi najlepsze rezultaty, pomagając w zrozumieniu i zaakceptowaniu trudności, a także w budowaniu lepszych relacji.

 

Autor: Tomasz Kozieja, Anna Sztur - Palicka